Муркаш районӗнчи Амаксар утравӗ ҫинче Чӑваш тата Мари республикисенчи археологсем 2-мӗш ҫул ӗнтӗ анлӑ шырав ӗҫӗсем ирттереҫҫӗ.
Чӑваш Енӗн патшалӑх телерадиокомпанийӗ пӗлтернӗ тӑрӑх, утравӑн хӗвеланӑҫ енче чылай ӗмӗр чӑвашсен авалхи киремет йывӑҫҫисем ларнӑ. Шупашкар ГЭСне тунӑ хыҫҫӑн вӗсем шыв айне пулнӑ. Вӑл вырӑнти ӗлӗкхи вил тӑприсем те юхса кайнӑ. Авалхи чӑвашсен йӑлипе ваттисене асӑнмашкӑн юлашки 30-40 ҫул хушши ҫынсем хыр йывӑҫӗ патне пыраҫҫӗ, несӗлӗсене аса илеҫҫӗ тесе пӗлтернӗ тележурналистсем.
Муркаш районӗнчи Вӑрӑмой ялне ҫити асфальт ҫул сараҫҫӗ. Паян унта 10 ытла ҫын тӑрӑшать, техника ҫителӗклӗ.
«Атӑл–Вурмой» объекта пӗлтӗр юсама тытӑннӑ. Ун чухне ҫулӑн 3,3 километрне юсаса ҫӗнетнӗ, кӑҫал тата тепӗр 3,5 километр тӑршшӗ ҫӗнетӗҫ.
Подрядчик пулса «Проксис» тулли мар яваплӑ общество тӑрӑшать. Рабочисем ӗҫе ҫу уйӑхӗн пуҫламӑшӗнче кӳлӗннӗ. Паян ҫула тӑвасси малалла пырать.
Ял ҫыннисем ҫул туса панишӗн савӑнаҫҫӗ. Пӗчӗк ҫав ялта пурӑнакансенчен чылайӑшӗ ӗҫе район центрне ҫӳрет. Хитре ҫулпа чарӑнӑва ҫити утса тухма та лайӑх, машинӑсемшӗн те меллӗ.
Республикӑн кӑнтӑр районӗсенче паян вӑйлӑ ҫил алхаснӑ. Ҫил-тӑвӑла пула ҫуртсем тӑррисӗр юлнӑ, хӑш-пӗр ялта ҫутӑ пӗтнӗ.
Уйрӑмах пысӑк сӑтӑр ҫил Йӗпреҫ районӗнчи Хумри Ишекре тунӑ — кунта темиҫе ҫурт тӑррисене тӗппипех вӗҫтерсе кайнӑ, хуралтӑ ҫиттийӗсене сӳсе антарнӑ. Яла кӗнӗ вырӑнта вырнаҫтарнӑ паллӑ та вӑйлӑ ҫиле чӑтайман — тӳнсе кайнӑ.
Комсомольски районӗнчи Урмаелте те вӑйлӑ ҫил сӑтӑр тунӑ — кунта, сӑмахран, шкул тӑррин пӗр пайӗ хӑйпӑннӑ. Ҫавӑн пекех вӑйлӑ ҫиле пула ялта пушар та тухнӑ.
Ҫурҫӗрти районсенче те ҫанталӑк хуҫа кам иккенне кӑтартнӑ. Муркаш районӗнчи Сорӑм Панклинче пысӑк пӑр ҫунӑ. Шупашкар районӗнчи Атайкассинче те 2-3 см пысӑкӑш пӑр ҫуса кайнӑ.
Муркаш районӗнчи пӗр ялта пурӑнакан 58 ҫулти арҫын пӗр кунхине 70 пин тенкӗ укҫа ҫухалнине асӑрханӑ. Сывлӑхӗ енчен хавшак тӑванӗпе пурӑнаканскер хӑйсем патне килсе ҫӳрекен кӳршине шанман, анчах лешӗ укҫа тытнине туннӑ.
Полицейскисем лавккасенчи сутуҫӑсемпе калаҫнӑ. Вӗсем хӑйсен ял ҫынни унччен укҫа ҫуккипе нушаланнине, юлашки вӑхӑтра вӑл пысӑк купюрӑпа апат-ҫимӗҫ туянма пуҫланине пӗлтернӗ. Ҫав этем кӳршӗллӗ районсене юлашки уйӑхра таксипе темиҫе хутчен кайса килнӗ иккен.
Унччен судпа айӑпланнӑ 50 ҫулти арҫын кил хуҫисем ҫук чухне чӳречерен кӗрсе укҫа вӑрланӑ иккен.
Ҫӗртме уйӑхӗн 23-мӗшӗнче, ӗнер, Муркаш районӗнчи Чуракасси ялӗнче пысӑк пушар пулнӑ. 43 ҫулти хӗрарӑм кил хуҫалӑхӗнче ҫулӑм тухни пирки 12 сехет те 34 минутра пӗлтернӗ. Пушар хуралтӑсенчен пуҫланнӑ.
Пушарнӑйсем ҫитиччен ҫулӑм сарая тата ҫурта ярса илнӗ. Хӑпартма пуҫланӑ пӳрт ҫине куҫас хӑрушлӑх та пулнӑ.
Ҫулӑма сӳнтерес ҫӗре 4 техника, 2 трактор хутшӑннӑ.
Хуҫалӑхра навес, ампар, ҫурт, сарай тата мунча ҫунса кайнӑ. Ҫӗнӗ хута яман пӳрт тӑрри сиенленнӗ. Шел те, выльӑх-чӗрлӗх те шар курнӑ: 22 ӗне ҫунса кайнӑ.
Кӑҫал пирӗн республикӑри юханшывсенче пулӑсем вилнӗ 7 тӗслӗхе шута илнӗ. Мӗнпур ҫав тӗслӗхе республикӑн Ҫутҫанталӑк тата экологи министерстви тӗрӗслесе тӑнине ӗнентерет. Кун пирки Эмир Бедертдинов министр каланӑ. Ку хыпара министерствӑн сайтӗнче пӗлтернӗ.
Пулӑ вилнине пӗлсен специалистсем кашнинчех тӗрӗсев йӗркеленӗ. Унта ҫутҫанталӑка сыхлакан прокуратура, Росрыболовство учрежденин ӗҫченӗсем те хутшӑннӑ.
Пулӑсем вилнӗ 7 тӗслӗхрен тӑваттӑшӗнче (Йӗпреҫ районӗнчи Пучинкери, Муркаш районӗнчи Шетмӗпуҫӗнчи пӗвесенче, Шупашкар районӗнчи Шемшер ялӗ ҫывӑхӗнчи Йӑршу юханшывӗнче тата Канаш районӗнчи Кивӗ Ахпӳт ялӗ патӗнчи Энӗш юханшывӗнче) шывра сиенлӗ япаласем нумай пулнӑ.
Ҫав вӑхӑтрах Етӗрне районӗнчи Пӗрремӗш Йӑвански тата Ҫӑлкасси ялӗсем патӗнчи пӗвесенче тата Чебоксарка юханшывра сиенлӗ япаласен хутӑшӗ пулӑсене вӗлермеллех нумай пулманнине тупса палӑртнӑ.
Апла-и, капла-и, шывпа усӑ куракансен тимлӗ пулмалла. Ытарлӑрах каласан, хамӑр ӗҫекен ҫӑла сурма кирлӗ мар.
Ҫӗртме уйӑхӗн 12-мӗшӗнче Муркаш районӗнчи Шашкар ялӗ ҫывӑхӗнче, Атӑл ҫинче, катер баржӑпа ҫапӑнни пирки пӗлтернӗччӗ. Унта вилнӗ тӑватӑ ҫынран пӗри - прокуратурӑра тӑрӑшнӑ 34 ҫулти Андрей Сорокин. Кун пирки федераци МИХӗ пӗлтернӗ.
Аса илтерер: малтанлӑха пӗлтернӗ тӑрӑх, пристань ҫывӑхӗнче катер баржӑн сӑмсипе пырса ҫапӑннӑ. Катер 38-ти Степан Сорокинӑн пулнӑ. Вӗсемсӗр пуҫне Карап ҫинче 38 ҫулти Андрей Шилов тата Алексей Яковлев пулнӑ.
Чӑваш Енри ял хуҫалӑх предприятийӗсемпе фермер хуҫалӑхӗсенче ҫурхи уй-хир ӗҫӗсем малалла пыраҫҫӗ. Паянхи кун тӗлне илсен, пӗрчӗллӗ тата пӑрҫа йышши культурӑсене 179,3 пин гектар ҫинче, е 85,5 процент, акнӑ. Пӗлтӗрхи ҫак кун тӗлне пӗтӗмпе 203,9 пин гектар акнӑ, е планпа пӑхнин 101,8 процентне.
Планпа пӑхнин 95 ытларах процентне хальлӗхе Муркаш (99,7%), Пӑрачкав (99,7%), Елчӗк (98,3%) тата Куславкка (98%) районӗсенче акнӑ.
Техника культурисене республикӑра 16 пин гектар (2021 ҫулта – 17,3 пин гектар) акнӑ, ҫав шутран 5,8 пин гектарӗ — рапс, 3,5 пин гектарӗ — горчица (сарӑ пӑрӑҫ).
Шупашкарта пурӑнакан Падиаровсем-Прокопьевсем "Атӑлҫи тӑрӑхӗнчи ӑнӑҫлӑ ҫемье" конкурсӑн финалне хутшӑнма хатӗрленеҫҫӗ. Вӗсем республика шайӗнче иртнӗ конкурсра ҫӗнтернӗ. Кӑҫал пирӗн регионта 13 ҫемье тупӑшнӑ. Атӑлҫи тӑрӑхӗнчи финал вара утӑ уйӑхӗн 7-8-мӗшӗсенче иртӗ.
Падиаровсем-Прокопьевсем 12 ачана воспитани параҫҫӗ. Пурте кадет класӗнче вӗренеҫҫӗ. Ҫемье сывлӑх тӗлӗшпе тимлӗ, вӗсем сивӗ шывра чӳхенме юратаҫҫӗ.
Палӑртса хӑварар: республикӑри конкурсра Канаш районӗнчи Фил%red%%/red%ипповсем, Сӗнтӗрвӑрри районӗнчи Мельниковсем иккӗмӗшпе виҫҫӗмӗш вырӑнсене пайланӑ.
Крепостла пусмӑра тӳсейменнипе Чӑваш тӑрӑхӗнче 180 ҫул каялла, ҫу уйӑхӗнче, пӑлхав пулса иртнӗ. 1842 ҫулта Раҫҫей империйӗнче хресченсем туса илекен тупӑшӑн пӗр пайне патша ҫемйи валли пухма йышӑннӑ. Унсӑр пуҫне хресченсем тыр-пул туса илекен ҫӗр лаптӑкӗсене пӗчӗклетме тытӑннӑ, промыслапа ӗҫлессинче тата ытти енӗпе хӑш-пӗр чару вӑя кӗнӗ.
Ахаль те юрлӑ пурӑнакан хресченсем пӑлхава тухнӑ. Вӑл юхӑм Ҫӗрпӳ, Шупашкар тата Етӗрне уесӗсене, хальхи вӑхӑтри Мари Элпа Тутарстанӑн хӑш-пӗр территорине ярса илнӗ.
Ҫавасемпе тата ытти ӗҫ хатӗрпе пӑлхава ҫӗкленнӗ 5 пинлӗ хресченрен тӑракан йыша Тӑван ҫӗршывӑн 1812 ҫулхи вӑрҫине хутшӑннӑ ветерансем ертсе пынӑ. Муркаш районӗнчи Шурча патӗнче пӑлхавҫӑсем правительство ҫарӗсемпе тӗл пулнӑ. 36 ҫынна вӗлернӗ, 250 ытла ҫын аманнӑ. Пин ытла чӑваш тата ҫармӑс хресченӗсене Ҫӗпӗре каторгӑна ӑсатнӑ.
Пӑлхава лӑплантарнӑ пулин те хресченсем хӑйсен ҫӗрӗсене упраса хӑварнӑ, тухӑҫӑн пӗр пайне парассине пӑрахӑҫланӑ.
Шурча патӗнчи пӑтӑрмах Хӗветӗр Уярӑн романӗнче сӑнланнӑ. Шурчара вара историлле ҫав пулӑма асра тытса палӑк лартнӑ.
+11.3 °C